Làm thế nào khi bé bị nôn mửa liên tục?

Nôn mửa là một biểu hiện thường gặp ở trẻ nhỏ. Có nhiều nguyên nhân gây nôn, từ các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa đến các vấn đề thần kinh. Tình trạng nôn liên tục có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của bé. Bài viết này sẽ giải đáp thắc mắc của nhiều phụ huynh khi đối mặt với tình trạng ‘bé bị nôn liên tục phải làm sao?’

1. Nguyên nhân bé thường xuyên nôn là gì?

Nôn thường là dấu hiệu của nhiều bệnh khác nhau, có thể kéo dài trong vài ngày hoặc thậm chí vài tháng. Các nguyên nhân gây nôn liên tục ở trẻ cần phải được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời để tránh những hậu quả nghiêm trọng.

1.1. Nhiễm trùng đường tiêu hóa

Nhiễm trùng đường tiêu hóa là nguyên nhân phổ biến nhất gây nôn ở trẻ. Nôn thường xuất hiện đột ngột khi trẻ mắc viêm dạ dày – ruột cấp do virus như rotavirus, norovirus, adenovirus, calicivirus, hoặc các vi khuẩn.

Nguy cơ nhiễm trùng đường tiêu hóa tăng khi trẻ ăn thức ăn nhiễm khuẩn, uống nước bẩn, hoặc tiếp xúc với vi khuẩn qua tay chân hoặc đồ chơi bẩn. Đặc biệt là trong thời tiết nóng, vi khuẩn có thể lây lan nhanh chóng qua ruồi, muỗi, kiến, gián. Thức ăn đường phố, chợ đêm cũng là nguồn nguy cơ cao cho nhiễm trùng đường tiêu hóa ở trẻ.

Nhiễm trùng đường tiêu hóa thường bắt đầu bằng cơn nôn mửa đột ngột. Trẻ có thể nôn mửa liên tục mỗi 5-30 phút trong khoảng 1-12 giờ ban đầu, thường ổn định sau 24-72 giờ. Các triệu chứng khác có thể bao gồm đau bụng, tiêu chảy, sốt,… và có thể xảy ra cùng lúc hoặc sau cơn nôn trong khoảng thời gian 12-24 giờ.

1.2. Ngộ độc thực phẩm

Triệu chứng ngộ độc thực phẩm thường xuất hiện từ 2-12 giờ sau khi trẻ tiêu thụ thực phẩm không an toàn. Trẻ có thể nhiễm độc tố từ vi khuẩn qua thịt, hải sản, trứng, sữa, kem, rau củ,…

Triệu chứng của ngộ độc thực phẩm bao gồm buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy,… Triệu chứng nôn thường không kéo dài hơn 12 giờ và thường không kèm theo sốt, đặc biệt có thể đi kèm với tiêu chảy hoặc không.

1.3. Bệnh lý cấp cứu ngoại khoa

Một số vấn đề ngoại khoa như lồng ruột, tắc ruột,… cũng có thể gây nôn liên tục ở trẻ. Đây là tình trạng cấp cứu cần phát hiện và xử trí kịp thời, nếu không có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Triệu chứng điển hình bao gồm đau bụng dữ dội kèm nôn mửa, táo bón.

Trẻ sơ sinh 3-5 tuần tuổi nếu thường xuyên nôn mửa, đặc biệt nếu nôn nhiều lần trong ngày, có thể cần kiểm tra khả năng bị hẹp phì đại môn vị.

1.4. Bệnh lý thần kinh trung ương

Nôn không chỉ phát sinh từ vấn đề tiêu hóa mà còn từ các vấn đề thần kinh như viêm não, viêm màng não. Triệu chứng có thể bao gồm đau đầu, sốt, buồn nôn, nôn mửa,…

Do đó, cần phải cẩn trọng khi đối mặt với triệu chứng nôn ở trẻ để loại trừ các nguyên nhân có thể gây nguy hiểm như bệnh lý ở thần kinh trung ương.

1.5. Dinh dưỡng không cân đối

Việc ép buộc trẻ ăn quá nhiều, vượt quá nhu cầu thực tế của trẻ thường dẫn đến tình trạng nôn mửa thường xuyên, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Khi cố ép trẻ ăn quá nhiều trong mỗi bữa, tình trạng nôn có thể diễn ra mỗi ngày.

1.6. Các nguyên nhân nôn khác ở trẻ

Một số nguyên nhân ít phổ biến gây nôn ở trẻ bao gồm: nhiễm trùng đường tiết niệu, ngộ độc từ thuốc hoặc các chất độc, say tàu xe,…

2. Cách xử lý khi trẻ thường xuyên nôn mửa

Không ít phụ huynh gặp khó khăn khi đối mặt với tình trạng trẻ thường xuyên nôn mửa. Dưới đây là các bước xử lý ban đầu cho trẻ mắc tình trạng nôn mửa.

2.1. Bổ sung nước và điện giải

Trẻ thường xuyên nôn mửa cần được cung cấp nước và điện giải để tránh rối loạn chuyển hóa. Tốt nhất là cho trẻ uống dung dịch Oresol (dạng bột hoặc viên) theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Đối với trẻ không thích vị của Oresol và có thể phản ứng bằng cách nôn mạnh hơn, nên chia nhỏ liều lượng và cho trẻ uống từng ít. Bổ sung khoảng 50-100ml Oresol sau mỗi lần trẻ nôn hoặc tiêu chảy phân lỏng.

Phụ huynh cần nhận biết dấu hiệu mất nước ở trẻ khi nôn mửa hoặc tiêu chảy để có biện pháp xử lý phù hợp.

• Đối với mất nước nhẹ: Trẻ có thể có biểu hiện khô môi, khô mắt, khát nước,… Trong trường hợp này, trẻ còn bú mẹ nên tăng cường bú, trẻ lớn hơn có thể uống thêm nước đun sôi để nguội, nước trái cây,… bên cạnh Oresol và cần sớm đưa trẻ đến cơ sở y tế.
• Đối với mất nước nặng: Trẻ có biểu hiện mắt trũng và sâu, khô môi, không có nước mắt, không tiểu 6 giờ liên tục, mệt mỏi. Ngay lập tức đưa trẻ đến bác sĩ để bù nước, điện giải bằng đường truyền và điều trị kịp thời.

2.2. Chế độ ăn uống khi trẻ nôn mửa

Trẻ còn bú mẹ: Bà mẹ nên tiếp tục cho trẻ bú, chia nhỏ các cữ bú và cho trẻ bú theo nhu cầu. Đặt trẻ nằm đầu cao sau khi bú giúp giảm trào ngược và nôn mửa.

Trẻ lớn bị nôn mửa: Khuyến cáo cho trẻ ăn thức ăn dễ tiêu, lỏng để dễ hấp thụ và tiêu hóa, tránh thức ăn cứng, khó tiêu làm căng thẳng hệ tiêu hóa.

Khi trẻ không nôn trong khoảng 12-24 giờ, phục hồi chế độ ăn uống bình thường và khuyến khích trẻ ăn nhiều hơn khi hồi phục. Trẻ cũng cần được bổ sung đủ nước theo nhu cầu cơ thể.

2.3. Sử dụng thuốc điều trị và hỗ trợ

• Thuốc hạ sốt: Nếu trẻ sốt từ 38,5 độ C trở lên, có thể sử dụng thuốc hạ sốt như Paracetamol theo liều lượng và cách dùng phù hợp với cân nặng của trẻ, có thể kết hợp với phương pháp lau mát để hạ nhiệt.
• Thuốc kháng sinh: Việc sử dụng thuốc kháng sinh cho trẻ cần được chỉ định bởi bác sĩ. Không phải mọi trường hợp nôn mửa đều có liên quan đến nhiễm trùng. Việc tự ý sử dụng thuốc chống nôn và cầm tiêu chảy không nên thực hiện, vì đây là cách tự bảo vệ của cơ thể để loại bỏ các tác nhân gây bệnh. Sử dụng không đúng các loại thuốc này có thể làm giảm nhu động ruột, kéo dài thời gian vi khuẩn hoặc độc tố lưu lại trong đường tiêu hóa, gây ra tình trạng đầy bụng, chướng hơi, và kéo dài thời gian mắc bệnh.

2.4. Phòng ngừa lây nhiễm

Nhiễm trùng tiêu hóa và ngộ độc thực phẩm thường là nguyên nhân phổ biến gây nôn mửa ở trẻ. Việc duy trì vệ sinh trong gia đình rất quan trọng, không chỉ để tránh tình trạng nhiễm trùng ở trẻ mà còn để ngăn chặn lây nhiễm trong gia đình. Việc rửa tay bằng nước và xà phòng thường xuyên là cách hiệu quả: trước và sau khi chuẩn bị thức ăn cho trẻ, trước và sau khi chăm sóc trẻ…

3. Khi nào cần đưa trẻ đi bệnh viện khi trẻ bị nôn?

Khi trẻ bị nôn mửa liên tục, cần đưa đến bệnh viện ngay trong các trường hợp sau đây:

• Nôn tất cả mọi thứ.
• Nôn liên tục trên 24 giờ.
• Dịch nôn có màu đỏ tươi, máu bầm, màu vàng hoặc xanh.
• Dấu hiệu mất nước.
• Các dấu hiệu nguy hiểm khác như bỏ bú, đau bụng, khóc thét, co giật, lơ đãng, khó đánh thức…