Tác động và vai trò của sắt đối với trẻ em

 Từ lâu, sắt đã được nghiên cứu kỹ lưỡng về vai trò và ý nghĩa của nó đối với sức khỏe con người. Những tác dụng của sắt đối với trẻ em là gì và việc bổ sung sắt cho bé cần được thực hiện như thế nào để đảm bảo đúng cách?

1. Tác dụng của sắt đối với trẻ em là gì?

Được coi là một trong ba vi chất dinh dưỡng vô cùng quan trọng cùng với vitamin A và iốt. Những vi chất này đang nhận được sự quan tâm đặc biệt vì những hậu quả của việc thiếu hụt chúng ở các nước đang phát triển ngày càng trở thành vấn đề sức khỏe quan trọng trong cộng đồng. Mặc dù chỉ tồn tại trong cơ thể chúng ta với lượng rất nhỏ, nhưng vi lượng này lại đóng vai trò không thể thiếu cho nhiều chức năng cơ bản của cơ thể. Các tác dụng của sắt đối với trẻ em và người lớn bao gồm:

• Hỗ trợ chức năng hô hấp: là thành phần chính tạo nên hemoglobin, phân tử có nhiệm vụ vận chuyển oxy từ phổi đến tất cả các bộ phận trong cơ thể.
• Tham gia vào việc tạo myoglobin, một sắc tố có liên quan đến quá trình hô hấp cơ bản của cơ bắp.
• Cần thiết trong quá trình tạo enzyme, đặc biệt là trong chuỗi dẫn xuất năng lượng từ nguyên tố sắt.
• Hỗ trợ việc tăng cường hệ thống miễn dịch: là một phần của enzyme trong hệ thống miễn dịch.

Là yếu tố không thể thiếu cho tất cả mọi người, đặc biệt là đối với trẻ em. Trẻ em dễ bị thiếu sắt do nhu cầu về sắt tăng cao trong quá trình phát triển trí não và thể chất. Thực tế cho thấy, nhu cầu về sắt ở trẻ đang bú mẹ tăng gấp 7 lần so với người lớn khi so sánh theo trọng lượng cơ thể.

2. Hậu quả của việc thiếu sắt đối với cơ thể trẻ em

Vai trò chính trong cơ thể là kết hợp với protein tạo ra huyết sắc tố (hemoglobin) – loại phân tử quan trọng vận chuyển oxy. Do đó, khi thiếu sắt, cơ thể sẽ mắc bệnh thiếu máu dinh dưỡng, một vấn đề phổ biến ở trẻ em.

Việc thiếu máu do thiếu sắt làm giảm khả năng vận chuyển oxy của hồng cầu, gây ra tình trạng thiếu oxy ở nhiều bộ phận trong cơ thể, đặc biệt là ở tim, cơ bắp, và não. Hậu quả có thể là những triệu chứng như tim đập nhanh, trẻ có thể mắc suy tim do thiếu máu, điển hình là:

• Hoa mắt
• Chóng mặt do thiếu oxy não
• Cơ bắp yếu, mệt mỏi

Trẻ thiếu sắt thường dễ mất ăn, phát triển chậm, bị táo bón, hay ăn uống kém, dễ nôn mửa. Xét nghiệm máu thường được thực hiện để xác định tình trạng thiếu máu, với kết quả dưới 11g Hb trong 100ml máu được xem là trẻ bị thiếu máu.

Tình trạng thiếu sắt cũng ảnh hưởng đến nhiều hệ thống khác trong cơ thể:

• Hệ tiêu hóa: Trẻ có thể mất ăn, viêm teo gai lưỡi, khó nuốt, hấp thu thức ăn kém, và đặc biệt, giảm khả năng tiêu hóa.
• Hệ thần kinh: Mệt mỏi, dễ kích thích, và rối loạn truyền tin trong hệ thần kinh.

Ngoài ra, sắt còn có vai trò trong việc củng cố hệ thống miễn dịch cho cơ thể trẻ, vì vậy việc thiếu sắt thường đi kèm với tình trạng suy giảm nghiêm trọng về miễn dịch.

3. Phòng ngừa thiếu sắt ở trẻ em như thế nào?

Để ngăn chặn tình trạng thiếu sắt ở trẻ em, có những biện pháp cụ thể như sau:

• Đối với trẻ sơ sinh, lượng sắt mà trẻ nhận được phụ thuộc vào sự cung cấp từ sữa mẹ, kế thừa từ cơ thể mẹ từ thời kỳ mang thai. Do đó, việc bà mẹ trong giai đoạn thai kỳ duy trì chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm giàu sắt là rất quan trọng. Ngoài ra, nếu cần thiết, bà mẹ có thể sử dụng các viên bổ sung nếu chế độ ăn uống không cung cấp đủ.
• Sau khi sinh, việc cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và tiếp tục cho bú đến 24 tháng tuổi là cách tốt nhất.
• Khi trẻ đạt 6 tháng tuổi và bắt đầu ăn dặm, phụ huynh cần cung cấp đầy đủ các nhóm thực phẩm chính (bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất). Cha mẹ cần chú ý đặc biệt đến thực phẩm giàu sắt và vitamin C (giúp cải thiện hấp thu sắt).
• Bảo đảm vệ sinh cá nhân và vệ sinh khi ăn uống của trẻ sạch sẽ để ngăn ngừa nhiễm ký sinh trùng. Tránh cho trẻ đi chân trần để tránh nhiễm ký sinh trùng móc (gây mất máu), thực hiện tẩy giun định kỳ cho trẻ mỗi 6 tháng một lần.
• Điều trị các bệnh lý như suy dinh dưỡng, tiêu chảy, viêm phổi, viêm tai một cách tích cực khi trẻ mắc phải.
• Khi phát hiện trẻ có biểu hiện của thiếu sắt như thiếu máu, mệt mỏi, ăn kém…, phụ huynh cần đưa trẻ đến bác sĩ để được điều trị kịp thời.

Lưu ý: Khi bổ sung thực phẩm giàu sắt cho trẻ, cha mẹ nên kết hợp với thực phẩm giàu vitamin C để tăng cường hấp thu. Cho trẻ ăn nhiều rau xanh và trái cây chín, đặc biệt là các loại quả như bưởi, cam, quýt, chuối, xoài… – các loại quả giàu vitamin C.